Van de stede Broek tot Stede Broec
|
|
Hoofdstuk 7: De Overhaal
Schuitenlift aan de
Broekerhaven
In het hoofdstukje over de aanleg van de Broekerhaven in de 15e
eeuw wordt al gememoreerd dat er misschien op dat moment al een
overhaal is aangelegd.
Een overtoom, een overhaal, een rad, het zijn verschillende
verschijningsvormen van apparaten die het zelfde doel dienden: het
overbruggen van het niveauverschil tussen binnen- en buitenwater.
In Broekerhaven was zo'n apparaat nodig om polderschuiten in De Kolk
te tillen. Daar werd de lading, vooral tuinbouwproducten,
overgeladen in schepen die ermee naar de afnemers voeren. In
omgekeerde richting ging het om de aanvoer van brandstoffen en mest.
In eerste instantie was er een rad. Dat blijkt ook uit de naam die
Bovenkarspelders nog altijd geven aan de Overtoom, 't straatje langs
de Westerwortelsloot, de vaarweg die naar de overhaal leidt:
"achter 't rad" In 1995 heeft een straat in het nieuwe
wijkje westelijk van De Kolk de naam Achter 't Rad gekregen.
Het rad stond op een kleihelling tussen binnen- en buitenwater. Met
mankracht of met paarden werden de schepen naar het andere niveau
getrokken. In de 19e eeuw is er een overhaal geplaatst die op stoom
werkte
De overhaal die er nu nog staat, een elektrische schuitenlift, kwam
in 1923. Te laat eigenlijk; er was hem maar een kort werkzaam leven
beschoren. Daarvoor zijn drie oorzaken te noemen. In 1926 verlaagden
de Spoorwegen hun vrachttarieven drastisch. Daarnaast had de crisis
van de dertiger jaren rampzalige gevolgen voor de tuinbouw.
Tenslotte begon de provincie Noord-Holland in de dertiger jaren op
grote schaal met de aanleg van wegen. Transport over water behoorde
daarmee grotendeels tot het verleden.
Maar de overhaal staat er nog wel. 't Is de enige elektrische
schuitenlift in Nederland. In 1993 is hij gerestaureerd. Sindsdien
is hij in gebruik voor recreatieve doeleinden.
Hoofdstuk 8: Stede Broec nu
Groei en ontwikkeling
De gemeente Stede Broec is, zoals gezegd, op 1 januari 1979
ontstaan door samenvoeging van de gemeenten Bovenkarspel en
Grootebroek en telt inmiddels ruim 21.000 inwoners.
In de toenmalige filosofie was aan de gemeente de rol toebedacht van
'groene buffer' tussen Hoorn en Enkhuizen. De provincie heeft
inmiddels haar beleid gewijzigd: in het Streekplan, dat eind 1994
werd vastgesteld, kreeg Stede Broec een groeitaak opgelegd. Op dat
moment werd er al gebouwd aan de wijk Rozeboom. Die is met ruim
duizend woningen inmiddels voltooid, evenals het Zesstedenpark (ruim
200 woningen) en de meest recente grote uitbreiding, Zuidervoert
(450 woningen). Daarnaast is een aantal kleine bouwprojecten tot
stand gekomen.
Hoewel er nog plannen op de plank liggen, lijkt het erop dat de
groei er voorlopig uit is. De provincie vindt het even genoeg en
geeft Stede Broec op dit moment (1998) geen toestemming voor
nieuwbouw op grote schaal.
Hoofdstuk 9: Tuinbouw
Stede Broec, een agrarische
gemeente
Stede Broec is van oudsher een agrarische gemeente. Totdat de
Zuiderzee werd afgesloten, werd er ook gevist. De agrarische
bedrijvigheid bleef, al is ze vanzelfsprekend door herverkaveling en
door veranderde economische inzichten grootschaliger geworden. Er
worden vooral bloembollen en tuinbouwproducten geteeld.
Verkaveling
Aan het eind van de zeventiger jaren is de polder Het Grootslag
-ten noorden van de gemeente- verkaveld. Voordien was dat een
vaarpolder: via talloze vaarten, sloten en slootjes vervoerden de
tuinders met de karakteristieke groene veldschuiten hun producten
van het land naar de veiling. De verkaveling maakte daar een eind
aan: de meeste sloten gingen dicht en de polder wordt nu doorsneden
door rechte wegen.
Natuur en recreatie
Stede Broec hield aan de verkaveling twee fraaie natuur- en
recreatiegebieden over: het Streekbos en De Weelen. Het Streekbos
strekt zich aan beide kanten van de Veilingweg uit. Een klein deel
van het bos is in 1996 opnieuw ingericht aan de hand van ecologische
principes. In De Weelen, een nat gebied ten noorden van Lutjebroek,
is nog goed te zien hoe de polder er uitzag voordat die werd
verkaveld. De Weelen zijn alleen toegankelijk over water, het
makkelijkst vanuit Lutjebroek.
De woorden weel, wiel en waal hebben een en dezelfde betekenis:
een plas die achterblijft na een dijkdoorbraak.
Vorige
pagina <> Volgende
pagina
Bovenstaande tekst is overgenomen uit het boekje
"Van de stede Broek tot Stede Broec".
(Uitgave: Gemeente Stede Broec, 1998.
Afdeling Voorlichting)
|
