|
Het verzet der kerken
DE DOOR DE GEESTELIJKHEID UITGEBRACHTE VERSLAGEN
AAN HET RIJKSBUREAU VOOR OORLOGSDOCUMENTATIE
VERSLAG VAN HETGEEN DOOR MIJ IS GEDAAN OM DE BEVOLKING VAN HOOGKARSPEL
GEESTELIJK WEERBAAR TE MAKEN t.o.v. DE NATIONAAL-SOCIALISTISCHE LEVENS- EN
WERELDBESCHOUWING IN HET TIJDVAK 29 JUNI 1941-5 MEI 1945
1e. Verkondiging van het Evangelie van Jezus Christus en uitleg,
waaruit blijkt, dat de nationaal-socialistische ideologie hiermede
in strijd is.
Behandeling tijdens de kerkdiensten van de actuele onderwerpen:
Jodenvervolging, cultuurkamer, arbeidsinzet enz. enz.
2e. Voorlezing van 'de kansel van alle boodschappen, door de Synode
der Ned. Herv. Kerken uitgezonden etc.
3e. Huisbezoek en bespreking van de oorzaken van het
nationaal-socialisme en de stellingneming daartegen.
4e. Organiseren van z.g. gemeente-avonden, waarbij vooral
onkerkelijke mensen werden uitgenodigd (die anders niet bereikt
konden worden). Bespreking van onderwerpen, personen en boeken,
waaruit een duidelijke anti-nationaal-socialistische gezindheid en
positief christelijke en humanistische gezindheid bleek. Bijv. o.a.:
Waarom Christen? Wat zal de toekomst brengen? Alb. Schweitzer; J.
Kagawa; J. Pary - Vuurdoop in schoffiesland; P. Bakker - Ciske de
Rat.
5e. Het geven ter lezing van boeken uit eigen bibliotheek o.a.. van
Dr. Banning. Het adviseren bij aankoop van nieuwe boeken zowel aan
de bibliotheek van de Mij. tot Nut van' t Algemeen als aan
gemeenteleden.
6e. Verspreiding van illegale lectuur, in het bijzonder van
"Vrij Nederland", waarvan ik steeds de verspreiding in
Hoogkarspel en omgeving verzorgde.
P.M. MENTZEL,
predikant der N.H. Gemeente Hoogkarspel
HET VERSLAG VAN DE PASTOOR LUIDT ALS VOLGT:
Daar het nationaal-socialisme een afschuwelijk, heidens systeem is,
had ik er een felle haat tegen. Dit heb ik in geen enkel opzicht en
voor geen mens onder stoelen of banken gestoken. Regelmatig werden
de gelovigen op het onchristelijk en heidens karakter gewezen van
dit systeem. Onze Hoogwaardige Bisschoppen gingen, zoals genoeg
bekend mag worden verondersteld, ons hierin voor.
In een grote reeks prachtige en gedurfde brieven, documenten op dit
gebied. hebben zij de katholieken en eigenlijk ieder Christen,
gewaarschuwd, star vast te houden aan de echt christelijke
principes. Een ieder, die lid werd van de N.S.B. of van een
mantelorganisatie, werden de Sacramenten geweigerd. Dit vooral heb
ik mijn mensen duidelijk gemaakt, door de voornaamste brieven van de
Bisschoppen te behandelen.
Toen, ondanks dat, onder dwang van de N.S.B.-directeur van de
veiling, een tiental arbeiders der transport lid werden van het
N.A.F., heb ik zo'n klap op de preekstoel gegeven, dat 7 terstond
terugkeerden en de andere 3 druppelsgewijze volgden. Allen werden
toen ontslagen, maar met behulp van het fonds voor bijzondere noden
werden zij, voor zover dit nodig was, schadeloos gesteld.
Een der N.S.B.'ers, die ondanks het verbod der Bisschoppen toch aan
de Communiebank verscheen, heb ik beschaamd teruggestuurd.
Regelmatig werd in de R.K. Jeugdbeweging en in de congregaties tegen
het nationaal-socialisme geageerd.
Toen het bevel kwam, dat alle verenigingen voor muziek en toneel
zich moesten aansluiten bij de cultuurkamer, heb ik dit op last van
onze Bisschop geweigerd en hebben wij liever alle repetities en
uitvoeringen stopgezet. Ook de ontslagen muziekdirecteur werd
gesteund door het Bisschoppelijk fonds.
Een ieder, die uit winstbejag vrijwillig voor de vijandelijke
weermacht wilde gaan werken, werd bewerkt dit niet te doen.
Een ieder, die onder dwang naar Duitsland moest, werd aangeraden
onder te duiken, waartoe hem hulp verleend werd. Ook velen uit
andere parochies en ook vele niet-katholieken werden aan een
onderduikersadres geholpen, en als ze Katholiek waren, regelmatig
bezocht dooreen geestelijke.
Al degenen, die in mijn parochie lid waren van N.S.B. of
mantelorganisatie, of die vergaderingen bezochten (b.v. van de
landstand), werden bij het huisbezoek bewerkt. De een vlugger, de
ander langzamer, maar allen zijn teruggekeerd en hebben voor pastoor
en 2 getuigen, met een eed op het Evangelie; het
nationaal-socialisme afgezworen.
In Januari 1945, in een gevecht tussen de B.S. en Landwacht, werd
een B-strijder zwaar gewond. Ondergetekende werd door een vertrouwd
politieman gewaarschuwd en is toen terstond naar de schuilplaats
gegaan en heeft de zwaargewonde geestelijke hulp verleend. De
Landwacht heeft nog getracht te achterhalen of er een geestelijke
bij geweest' was, maar niets werd losgelaten.
Mijn nogal fel optreden tegen de N.S.B. trok de aandacht der
N.S.B.'ers, vooral van v.d.. Kuur, waarnemend burgemeester. Deze
heeft mij voorgesteld om gijzelaar te worden. Later werd ik
aangeklaagd op een N.S.B.-vergadering in Hoorn. Ik was zeker een
raddraaier, waarschijnlijk een terrorist. Alles van die zijde werd
tegengewerkt. Winterhulp kreeg geen voet aan de grond. Inlevering
van metalen werd een paskwil.
Ziedaar hetgeen mij te binnen schiet van de afgelopen oorlogsjaren.
P.C. VOLLEBREGT
pastoor te Hoogkarspel
Bovenstaande tekst is overgenomen uit het
"Gedenkboek" 1940-1945, uitgegeven in 1947.
|
